Birazoku

Emin Yüce, 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Bahriye Mektebi’nde okurken kaleme aldığı bu günlükle, hem o devrin sosyal, iktisadî ve siyasî hayatının anlaşılması, hem de Abdülhamid donanmasına asker yetiştiren bir okulun panoramasının çıkarılması hususunda gelecek nesillere çok mühim bir kaynak sunmuştur. Bu eser şimdiye kadar üzerinde çok çalışılmamış bir konu olan “Bahriye Mektebi Eğitimi”nin nasıl olduğu hakkında çok mühim bilgileri muhtevidir. Bu hatıratı değerlendirirken, dönem bahriyesine ait çok fazla yayının olmaması, eserde birçok müessesenin yapısı hakkında önemli bilgilerin bulunuyor olması, Bahriye nazırı, zabit ve efradının hal ve durumları, Osmanlı coğrafyasının muhtelif liman ve şehirlerinin o dönemki gelişmişlikleri, Bahriye’deki âdet ve ananeler ve kitabın sonuna eklenen Abdülhamid’in donanmasında yer alan gemilerin cins ve miktarı gibi konular bizim için vazgeçilmez değerdedir.

 

İÇİNDEKİLER

 

Maksadım………………………………………………………………………9

 

Emin Yüce ve Hatırat Hakkında……………………………………11

 

Heybeliada Bahriye Mektebi Yıllarım……………………………13

 

Bahriye Nâzırı’nın Huzuruna Kabulüm………………………….15

 

Mekteb-i Bahriye’ye Duhûlüm………………………………………18

 

Mektep Hakkında ilk ihtisaslarım…………………………………20

 

Kahve Ocağı-Teneffüshane……………………………………………22

 

Dershane, Koğuşlar ve Yemekhane………………………………..24

 

Hususî ve Umûmî Imtihânlar………………………………………..28

 

Mezuniyet Adetleri……………………………………………………….32

 

Talebenin Elbisesi…………………………………………………………35

 

Mektebin Yemek Meselesi…………………………………………….38

 

Ceza ve Falaka Var mıdır?…………………………………………….42

 

Mektep Nâzırı Hüsnü Paşa ve Muallimler……………………..46

 

Talebe’nin Tarz-ı Hayatı……………………………………………….62

 

Bahriye Sınıfına Geçişimiz…………………………………………….68

 

Nüvîd-i Fütûh Talim Gemisi nde……………………………………75

 

Memleket ve Ailem için Büyük Bir Zâyî………………………..80

 

ilk Inkisâr-ı Hayalim…………………………………………………….82

 

ilk Gemim Selimiye Firkateyni………………………………………84

 

Bahriye Nazırı Bozcaadalı Devrinde Bahriye Teşkilâtı……97

 

Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hakkında……………………………..99

 

Bahriye Teşkilâtı…………………………………………………………103

 

EMİN YÜCE

 

Bahriye Nezâreti ne Bağlı Daireler………………………………103

 

Tersane-iAmire Fabrikaları…………………………………………107

 

Idare-i Mahsusa’nın Durumu……………………………………..113

 

İstanbul Haricindeki Bahriye Teşkilâtı…………………………116

 

6    Devair-i    Bahriye’nin    An’anatına    Müstenid    Bazı

 

Garaib Adat ve Muamelat………………………………………120

 

Bahriye Zabitanının Durumu………………………………………123

 

Zabitanın Kıyafet-i Resmîsi…………………………………………130

 

Terfive Terakki Usûlleri……………………………………………..133

 

Zabitanın Maaşları……………………………………………………..134

 

Tayinat Tevziindeki Yanlışlıklar…………………………………..137

 

Yıldız Sarayı nda Iftar-ı Seniyye………………………………….140

 

Bahriye Askerinin Durumu…………………………………………145

 

Idare-i Mahsusa’ya Naklim………………………………………….151

 

ilk Seferim Yemen’e……………………………………………………152

 

Portsaid Kasabası Hakkında……………………………………….161

 

Süveyş Kanalı ndan Geçişimiz……………………………………..163

 

Hûdeydeye Muvasâlat……………………………………………….169

 

Süveyş Kasabası…………………………………………………………179

 

İstanbul’a Dönüşte Tren Yolculuğu………………………………183

 

Idare-i Mahsusa’nın Durumu………………………………………190

 

ABDÜLHAMİD DONANMASINDA BİR BAHRİYELİ

 

 

 

Karadeniz Limanlarına Sefer……………………………………….193

 

Surre-i Humâyun’la Beyrut’a Yolculuk………………………..198

 

Beyrut Şehri Hatıralarım…………………………………………….201

 

Hayfa Limanında……………………………………………………….206

 

Büyük Validemin Menakıbındaki Antalya…………………….210

 

Bozcaadalı’dan Sonra Bahriye Nezareti………………………..213

 

Yeni Sipariş Verilen Gemiler……………………………………….218

 

Bahriye Efradının Nümayişi………………………………………..226

 

Bahriye Nezâreti’nin 1324 (1908) Senesinde Mevcut

 

ve Muhtelifu’ 1- Cins Gemileri………………………………..233

 

Zırhlılar……………………………………………………………………..233

 

Kruvazörler……………………………………………………………….234

 

Torpido Kruvazörü Namını Verdikleri Gemiler ……………234

 

Yelken ve Donanımları itibariyle Korvet Sınıfı

 

Karakol Gemileri……………………………………………………235

 

Ganbotlar…………………………………………………………………..235

 

Torpido Geçer Denilen Torpido Muhribleri………………….236

 

Torpido Botlar……………………………………………………………237

 

Eski Küçük Torpido Botlar………………………………………….237

 

Karakol Gemileri………………………………………………………..238

 

Mektep Gemileri ………………………………………………………238

 

Rükûb-ı Şahaneye Mahsus Sefâin………………………………..238

 

Nakliye Gemileri………………………………………………………..239

 

Rükûb istimbotları ……………………………………………………239

 

Tarak Dubaları…………………………………………………………..239

 

Saç Maçuna……………………………………………………………….239

 

Idare-i Mahsusa Vapurları…………………………………………..240

 

KöprüVapurları ………………………………………………………..241

 

Basra’da Umman Idare-i Seniyyesi Vapurları……………….241

 

M.utlakiyet Devri Teşkilat-ı

 

Bahriyesi’nin Garibelerinden…………………………………..241

 

İndeks ……………………………………………………………………….245

 

EMİN YÜCE

 

Maksadım

Bu defter, ne kendini tarihe mal eden eâzımı ve ne de hayat-ı memuriyetine kıymet veren hodbinleri taklidenyazılıyor. Yaşadığım tarihlerde -memlekette- heyet-i umûmîyesi hâiz-i kıymet olmayan bir meslekte bir müessesenin amelesi gibi çalıştırıldım. Sevk olunduğum işler bana gâh ailemin dizi dibinde istirahat ve gâh kısa ve uzun seyahatlerle memleket ve milletim hakkında tedkikâtta bulunmak fırsatını verdi. Gençliğimde memleketimin bir iki inkılâbını görmek de mukadder olduğu için az zamanda çok vaka görmüş, asude yaşanan asırlar halkına nazaran daha tecrübeli yetişmiş ve daha evvel ihtiyarlamış oldum. Ahlâf ve ahfâdımız bu devrin tarihini okurken bizi de o gâh mazlum ve gâh münevver safahât-ı inkılâbın şahitlerinden addile biraz düşüneceklerdir. Kayıp olmayıp da ellerine geçmesi muhtemel olan bu defterden -eğer olursa- meçhul ahfâdımda o düşünecekleri kül arasında yaşayan kendi cedlerinden bir cüz’ün alelâde geçen hayat-ı resmîsi ile müşahede ve ihtisaslarını öğrenmiş olacaklar. Ufak tefek işlerle geçen memurluk hayatımda mensup olduğum idarenin teşkilât ve şâhsiyetlerini ve hâkim olan zihniyeti tetkik ettiğim için o devrin umûmî âsarda tesadüf edilemeyecek bazı husûsiyetlerinden bahsedeceğim.

intizâmı sevdiğim ve hatıralarıma hürmet ettiğim için bilhassa seyahatlerime ait vekâyii, tarihleriyle yazmıştım. Menhus bir yangınyegane servetimi teşkil eden iki kütüphanemle beraber onları da yaktı. Yalnız Halep ve Sivas hatıralarım kaldı. Bu ziyâı telâfi için tevsien yazacağım bu defter bilhassa beni eğ-lendirecektir. Çünkü hayatımın en kıymetli senelerini bir hiç uğruna imha eden memurluğumun üzücü safhaları arasında kendimce o kadar tatlı levhalar vardı ki bu defteri okurken önümden bir sinema şeridi gibi geçip beni mesdedecek.

Kadıköy, 11 Rebiülevvel, sene 1341;1 Teşrin-isani, sene

EMİN YÜCE

1338 [1 Kasım 1922]

Emin

Asitaneli Esad Efendi nin oğlu olarak dünyaya gelen Emin Bey in doğum tarihi hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır. Esad Efendi nin umumiyeti İzmir’de geçen memuriyet hayatı nedeniyle Emin Bey, Idadî ikinci sınıfa kadar İstanbul’da dayısı Cemâl Bey in Erenköyündeki köşkünde kalmıştır. Bahriye Mektebi nden başarılı sayılabilecek bir derece ile mezun olduktan sonra 15 Kasım 1902 tarihinde mülâzım-ı sânî olur. Vazife yaptığı ilk gemi Selimiye’dir. Gerek Selimiye gerekse bundan sonra bulunacağı Heybetnüma gemilerinde sadece kaydı bulunmuş, 47,5 kuruş maaşı her ay hiç görev yapmadığı bu vazifelere mukabil almıştır. Bunu İstanbul Vapur-ı Hümâyûnu seyr-i sefine memuru muavinliği vazifesi takip eder. Burada artık Bahriye Mektebi nde edindiği malûmâtı tatbike koymaya fırsat bulmuştur. Sultaniye, bilfiil iki sene hizmet ettiği ilk gemidir. Hûdeyde Seferi dönüşünde Süveyş Limanı’nda bekleyen vazife yaptığı Taif Vapuru’nu terk ederek İstanbul’a döner. 10 Ocak 1906 tarihinde Sakız Vapur-ı Hümayunu seyr-i sefine memurluğuna tayin edilir. 20 Şubat 1906 tarihinde Idare-i Mahsusa daki vazifesinden tamamen ayrılarak Eylül 1907’de kadrosu Tersane-i Amireye naklolunur. 1906 senesi mayısının on yedisinde Ziştovi eşrafından Bedestenli Sadık Efendi nin kızı Sadriye Hanımla evlenir. Bundan sonra Kuzguncuk’ta sükûnet içinde bir hayat geçirir.

Tenperver, iltimastan hoşlanan, insanlarla seviyeli münasebetler kuran, işrete düşkün, sebatkâr olmayan bir karakteryapı-sına sahiptir. Bunlannyanmda bulunduğu dönemin şahısları, müesseseleri ve hadiselerini hep kendi zaviyesinden değerlendirmiş, mesleğinde önemli biryere gelememenin verdiği hissiyatla sürekli ve umumiyetle de haksız tenkitlerde bulunmuştur. Belki bu tenkitlere en çok uğrayan yüzünü bir defa dahi görmediği II. Abdülhamid dir. Ancak bu hatıratı değerlendirirken, bu dönem bahriyesine ait bu türden çok fazla eserin olmaması, eserde birçok müessesenin yapısı hakkında önemli bilgilerin bulunuyor olması, Bahriye nazırı, zabit ve efradının hal ve durumları, Osmanlı coğrafyasının muhtelif liman ve şehirlerinin o dönemki gelişmişlikleri, Bahriye deki adet ve ananeler ve sonuna eklediği Abdülhamidin donanmasında yer alan gemilerin cins ve miktarı gibi konular bizim için vazgeçilmez değerdedir. Yakın dönem deniz tarihimizin bir-12 çok hususuna getireceği orijinal katkı bizzat Emin Bey tarafından “… o devrin umûmî âsarda tesadüf edilemeyecek bazı husûsiyetlerinden bahsedeceğim” ifadeleriyle anlatılır.

Hatırat tek nüsha olarak Beşiktaş Deniz Arşivi ihtisas Kütüphanesi el yazmaları kısmında bulunmaktadır, ismini yazar “Meslek Hayatım” olarak belirlemiştir. Hazırlanırkenyer yer metnin aslından kaynaklanan cümle düşüklükleri ile karşılaşılmış ancak aslına sadık kalınarak buralar düzeltilmemiş-tir. Metinde sadeleştirilmeye gidılmemiş,yeryer anlamayı kolaylaştıracak kelimler köşeli parantez içinde verilmiştir. Ayrıca, metinde belirtilen tarihlerin muhtemel miladî mukabilleri de köşeli parantez içinde belirtilmiştir. Bunun yanı sıra II. Abdülhamid in Yıldız Fotoğraf Albümleri’nden istifade edilerek sunulan bilgiler daha müşahhas hele getirilmeye çalışılmıştır. Bu vesile ile bu çalışmanın vücuda gelmesinde emeği geçen herkese şükranlarımı sunuyorum.

EMİN YÜCE