Birazoku

Akdeniz’in ölümsüz genci, sanatın, sevincin büyük ustası Halikarnas Balıkçısı’nın Gençlik Denizlerinde kitabı, Ege’nin gözüpek ve babacan denizcilerinin destansı yaşamöykülerini anlatan, doğa ve insan sevgisinin yurt gerçekleriyle bütünleştiği bir yapıt.

Öykülerinin ne denli yoğun ve gizemli bir atmosforle yüklü olduğunu daha ilk sayfalarda anlayacak ve siz de bu çarpıcı dünyanın bir parçası olacaksınız.

İ Ç İ N D E K İ L E R
Halikarnas Balıkçısı (yaşamöyküsü) 9
Birinci Basım İçin Birkaç Söz 11
İkinci Basım İçin 15
Açıklıklar Yolcusu 17
Gençlik Denizlerinde 22
Son Fırtına 32
Eski Külot 38
Çöpçatan Mehmet 43
Cankurtaran Anırtı! 50
Yol Ver Deniz, Gemici Geliyor! 57
Koca Kız 61
Çiçeğin Edepsizliği 65
Tükenmeyen Bakış 69
Leş Kargası 74
Boğulmuş Enginliler 78
Balık Fatoş 87
Kara Gölge 92
Yağmur Duası 108
Şehir Kızı 112
Bonfile 117
Anfitrit’i Nasıl Tuttum? 122
Ölüler İni 126
Yolcu 130
Kavanoz Yavrusu 135
Davut Hoca’nın Vaazı 139
Köy Ağası 144
Doğum 151
Denizli Horozu 157
Barba Vangel 163
Adamotu 167
Çingene Falcı 172
Kanarya 175
Denizkızı Adası 178
Bir Damla 183
Kirman Belli 188
Yakışık Alır mı Deli Kız 193
Çekirdeksiz Yürek 201
Lili’nin Defterinden 206
Namus Borcu 211
Armudun Suyu 216
Sümüklüböcek 226
Vay Gidi Edepsiz Herif! 236
Meçhul Askerin Dirilişi 240

BİRİNCİ BASIM İÇİN
BİRKAÇ SÖZ

Halikarnas Balıkçısı, duvara not tutar. Torunlarının –Aliye, Cevat, Deniz, Murat, Siren, Kibele ve Derya– boylarını, “Merhaba Apartmanı”ndaki çalışma odasının duvarına renkli kalemlerle işaretler. Böylece, onların zaman içindeki büyümelerini gözlemek ister. Başka bir örnek: Roman yazmaktadır diyelim; duvara çeşitli notlar düşer: “Mahmut yaralandı”, “Ayşe sevgilisine kaçtı”, “Haşmet öldü” vb. Böylece, kahramanlarının son durumlarını unutmamak; yazdıklarını yeniden okumak zorunda kalmamak ister… Gelin görün ki, eşi Hatice Hanım, titiz ve temiz bir kadındır. Balıkçı’nın evde bulunmadığı bir sırada, onun odasını da boyatıverir. Bir dertlenir ki Balıkçı. Yaşantısı böyle olan, “Başkalarının çizdiği çizgiden gitmek özgürlüğüme dokunuyor” diye, çizgili kâğıt kullanmayan, 70 yıldır yazan verimli bir yazarın öykülerini derlemedeki güçlükten çok ilginçliği belirtmek için aktardık bunları size. Gazete ve dergilerde çıkmış öykülerinin kesikleriyle dolu üç çuval varmış bir zamanlar. Bunlardan ikisi, bodrum katında rutubetten çürümüş. Bir çuvaldaki kupürler, nispeten okunabilir durumda kalmış, çok şükür. Öykülerinin bazıları eski harflerle, bazıları da değişik yabancı dillerde yazılmış “sarı yapraklı” defterlere. Bazı öyküleri tamamlanmamış. Bazıları, çoğunu kendinin bile unuttuğu takma adlarla yayımlanmış. Bazı öykülerini adlarını ya da özlerini değiştirerek çeşitli yerlerde yayımlamış.

Elinizdeki kitap, üç yıla yaklaşan bir çalışmanın ürünüdür. Öyküyü buluyor, okuyup tamam olduğunu görüyor; daktilo edip götürüyorsunuz… “Kafam ve zevkim statik değil ki! Bunu değiştirmeliyim!” diyor. Aynı öyküyü üç kez yazdığı çok oldu. Gençlik Denizleri’ndeki öyküler 1930’dan bu yana yazılmış ve hiçbir kitabına girmemiş öykülerinden derlenmiştir Balıkçı’nın. Yazar, 1973’ün başından, kitabın dizgiye verildiği güne kadar, bu öyküleri gözden geçirmiş, gerekli gördüğü değişiklikleri yapmıştır. Önceki kitaplarına –Ege Kıyılarından, Ege’nin Dibi, Gülen Ada, Merhaba Akdeniz, Yaşasın Deniz ve Ege’den– girmemiş öykülerinden birkaç kitap daha yapılabilir. Derleyen, bu yoldaki çalışmalarını zevkle sürdürmektedir. “Gençlik Denizlerinde”ki “Barka Reis”, “Son Fırtına”daki “Dede Kaptan” ve öteki deniz öykülerindeki tecrübeli ve babacan denizciler bir bakıma Balıkçı’nın kendidir; hiç değilse yakın dostlarıdır. İlginç bulduğumuz bir olayı aktarmak istiyoruz: Yazar’ı 20 yıla yakın zamandır yakından tanıyan bu satırların yazarı, onun ağladığına yalnız bir kez tanık olmuştur: Ona “Gençlik Denizlerinde”yi okurken… Amerika’nın ünlü öykü dergisi Short Story International, her yazardan tek öykü yayımlama geleneğini, yalnız Halikarnas Balıkçısı için bozmuştur. Derginin editörü, Balıkçı’ya yolladığı mektupta, “Bunu yapmış olmaktan gurur duyduk” diyor. Short Story International’da Halikarnas Balıkçısı’nın üç öyküsü yayımlanmıştır. 1964 kış sayısında “Meçhul Askerin Dirilişi”, 1965 kış sayısında “Fırıncının Kızı” ve 1965 yaz sayısında “Bir Eşek’in Otobiyografisi.” “Meçhul Askerin Dirilişi”, Fairleigh Dickinson University tarafından yayımlanan The Literary Review’de iki kez basılmıştır. Amerikalı eleştirmenler, bu öykü için, “Azgelişmiş ülkelerde edebiyatın çok geliştiğini gösteren ilginç bir örnek” deyimini kullanmışlardır.

Halikarnas Balıkçısı, yazılarının başkaları tarafından başka dillere çevrilmesinden pek hoşlanmaz. Böyle bir haberi alınca. “Lirizmimi kurutmuş olmasalar bari” diye hayıflanır. İngilizce, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca vb. yayımlanması istenen yazılarını, kendi o dillerde yazar. “Kendimi kendim bile tercüme edemiyorum. En iyisi, o dilde yeniden yazmak oluyor” der. Fransa’nın ünlü yayın organı L’Astrado’da çıkan “Altıncı Kıt’a” başlıklı yazısı, kendinin bile ummadığı ölçüde ilgi toplamıştır. Bu yazı yayımlandıktan sonra kendisiyle görüşmeler yapmak üzere Fransa’dan yazarlar, radyo ve televizyon ekipleri gelmiştir. Bir başka ünlü Fransız dergisi, Carrefour, Balıkçı’dan, “Akdeniz’in Ebedi Gençliği” konusunda bir yazı istemişti. Balıkçı, “Derginizde çıkan yazıların 8-10 sayfayı geçmediğini biliyorum. Dilediğiniz kadar kısaltın” diyerek, 40 sayfalık bir yazı yollamıştı. Derginin editöründen gelen cevabın özeti şöyle: “Yazınızın tek kelimesini çıkarmaya ne kıyabiliriz ne de cesaret edebiliriz. Bir özel sayıda, yazınızın tümünü yayımlama kararındayız.” Okurlara bir mektup niteliği taşıyan “Birkaç Söz”ü, 83 yaşındaki yazarımızın son çalışmalarını duyurarak bitirelim: Balıkçı şu sıralar, Efes adlı İngilizce bir kitabı bitirdi, Hey Koca Yurt’u, son derece genişletip tamamlayarak ikinci baskıya hazırlıyor. Bu kitabın sonuna, “Akdeniz’in Ebedi Gençliği” yazısını da ekleyecek. Hey Koca Yurt’u tamamlayınca, Anadolu Uluları, Dünyamızın Başka Bir Dünyadan Görünüşü, Mersin-İstanbul Postası gibi kitaplar üzerinde çalışacak. Hepinize merhaba!..

Şadan GÖKOVALI

İzmir, 1973

…