Birazoku

Gizli servisler, ajanlar, casuslar…

Karşılaştığımızda zihnimizde kıvılcımlar çaktıran ve komplo çarklarını döndürmeye başlayan bu üç kavram edebiyat, sinema ve popüler kültürün yanı sıra tarihin de baş aktörü oldu. Persler tarafından “kralın gözleri ve kulakları” olarak adlandırılan ve iktidar için tehdit olabilecek olası tehlikelere karşı gözlerini dört açan görevlilerden bu yana istihbarat, yaşamın önemli bir parçasına dönüştü.

Çinli bilge Sun Tzu, MÖ 5. yüzyılda “Düşmanını bilen, kendini bilir.” diyerek istihbaratın fikir babalığına soyunmuş olsa da gizli bilgi toplama işi, 19. yüzyıla kadar amatörler tarafından ve acemice yürütüldü. Birinci Dünya Savaşı’nda saha kenarında ufak ufak ısınmaya başlayan istihbaratçılar, İkinci Dünya Savaşı’yla birlikte tam kadro sahaya indi ve onu izleyen Soğuk Savaş’tan itibaren de şampiyonluk için kıyasıya bir mücadeleye giriştiler. 20. yüzyılda istihbarat savaşlarına damgasını vuran CIA, bitmek tükenmek bilmeyen bu mücadelenin en önemli aktörlerinden biri olmayı sürdürüyor.

Ali Çimen’in Başkanın Gözleri / CIA adını verdiği bu çalışmasıyla CIA’in önce hangi şartlarda ve niçin kurulduğunu görecek, kurucu aktörlerini tanıyacak ve emekleme aşamasına şahit olacaksınız. Akabinde Soğuk Savaş’la birlikte nasıl hızla serpildiğini izleyecek, kendisine “insan hakları ve demokrasiyi savunmak ve yaygınlaştırmak” gibi bir misyon biçen ABD adına Güney Amerika’dan Himalayalar’a, Ortadoğu’dan Uzak Doğu’ya yayılan bir coğrafyada şekillenen heyecan verici hikâyesini okuyacaksınız. 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ / 9

1. PASİFİK’TE ESEN İLAHÎ RÜZGÂR / 15
2. HAVA KURŞUN GİBİ AĞIR / 22
3. “RUS HALKINI SEVERİZ SAYARIZ AMA…” / 25
4. “RUSLARI ÇEVRELEYELİM,
   NEFES ALDIRMAYALIM!” / 31
5. KIZIL SADECE SPAGETTİNİN SOSUNDA OLMALI… / 35
6. BEKLE BİZİ ENVER HOCA / 41
7. KORE: BASKIN BASANINDIR / 47
8. HİÇ DE SİVİL OLMAYAN BİR SİVİL HAVAYOLU / 56
9. İLK DURAK SURİYE / 61
10. KAHİRE’DEKİ ŞİŞMAN ADAM / 67
11. İRAN’DA ÖFKELİ BİR BAŞBAKAN / 71
12. KORKAK ŞAH NASIL İKNA OLDU? / 76
13. HERKES PES ETSE DE ETMEYEN GENÇ BİR ADAM / 82
14. BU ADAMIN DERDİ NE? / 86
15. BAASÇILAR SURİYE’Yİ KARIŞTIRIYOR / 89
16. HEMEN BÖLGEDEN ÇEKİLİN YOKSA KARIŞMAM! / 92
17. CIA, SURİYE’DE KİMLERİ ÖLDÜRMEK İSTEDİ? / 95
18. KRALLARI SEÇENİ KİM SEÇTİ? / 99
19. BU KAHROLASI RADYO
    NEREDEN YAYIN YAPIYOR? / 104

20. “AHLAKİ AÇIDAN KOLAY SARSILANLAR
    BU İŞE KALKIŞMAMALI” / 108
21. ŞANS, TESADÜF VE HATALAR… / 113
22. RADYO DİNLEYİN, AYAKLANIN! / 118
23. GERİDE KALANLAR… / 122
24. “SAKIN HİÇBİR ŞEYE KARIŞMAYIN!” / 125
25. “CİNSELLİKLE İLGİLİ ZAYIFLIKLARINI…” / 129
26. VİYANA’DA SOĞUK BİR KIŞ GÜNÜ / 132
27. BÜYÜK BİR VURGUN / 136
28. DÜŞMANIMIN DÜŞMANI DÜŞMANIM OLSA DA
    DOSTUMDUR / 140
29. UZAYIN VE ÖLÜMÜN EŞİĞİNDE GİZLİ BİR UÇUŞ / 145
30. “BİR DAHAKİNE DOST OLARAK GEL” / 151
31. “BU GECEDEN İTİBAREN BİLİYORUZ” / 156
32. TİBET’İN BAŞI DUMANLI DAĞLARI / 160
33. “AYAĞINI YERE BASTIRMANIN ZAMANI GELDİ” / 167
34. BAĞDAT KIRAATHANESİNDE ÖFKELİ BİR GENÇ / 173
35. ZEHİRLEYİN, O DA OLMADI DEVİRİN / 180
36. AJANLAR, GANGSTERLER VE ZEHİRLİ PUROLAR / 185
37. “GÜRÜLTÜ YAPMAZSAK AYAKLANMA
    VAKTİ GELDİĞİNİ NASIL ANLAYACAKLAR?” / 191
38. ÇANTADAN ÇIKAN HAZİNE / 197
39. KÜBA’DAN GELEN KÖTÜ KOKULAR / 200
40. ALINLAR TERLİ, SİNİRLER GERGİN,
    ELLER TETİKTE / 204
41. SADECE 9 TANKLA YOLA ÇIKAN DARBECİLER… / 211
42. ACİL: BAŞKAN ÖLDÜ / 216

43. BİZ BU ÇİN’İ NASIL GÖZETLEYECEĞİZ? / 220
44. VİETNAMLILARIN BİTMEYEN ÇİLESİ / 225
45. KALPLERİ VE ZİHİNLERİ KAZANMAK / 231
46. VİETNAM ORMANLARINDA BİR KAPLAN / 236
47. KAFALARA ÇAKILAN ÇİVİLER VE
    ÇİÇEK ÇOCUKLAR / 242
48. LAOS’TA GÖLGELER SAVAŞI / 248
49. MODERN CIA’İN DOĞUŞU… / 256
50. HABER YAZILACAK, YAZ! / 262
51. SANAT YAPILACAK, YAP! / 271
52. HİÇ KİMSEDEN YARDIM ALIP
    HERHANGİ BİRİNİ DÖVMEK / 278
53. “HİÇBİR ŞEY BOŞA ÇIKARILMIŞ BİR DARBEDEN
    DAHA KÖTÜ OLAMAZ” / 285
54. OK YAYDAN ÇIKTIĞINDA / 290
55. “MEDENİ BİR ÜLKEDE CIA, SONUCA SADECE ÇOK
    SINIRLI BİR ŞEKİLDE ETKİ EDEBİLİR” / 298
56. CIA’İN AKBABALARI KİMLERİ GAGALADI? / 304
57. ESKİ CASUSLAR TESİSATÇI OLURSA
    AİLE MÜCEVHERLERİ NE OLUR? / 317
58. “CENTİLMENLER BİRBİRLERİNİN
    MEKTUPLARINI OKUMAZLAR” / 323
59. İÇİMİZDEKİ KÖSTEBEK / 329
60. DENİZLER ALTINDA 20 BİN FERSAH / 339
61. KONGRE, CIA VE KAMUOYU ARASINDA
    DEHŞETLİ BİR SAVAŞ / 347
62. “TEK BİR MASUMUN BİLE
    GÖZYAŞI AKMAYACAK” / 358

63. TAHRAN’DA BAŞ DÖNDÜREN TUHAF BİR TRAFİK / 365
64. “TÜM GİZLİ BELGELERİ İMHA EDİYORUZ” / 371
65. OPERASYON ARGO / 375
66. “ÖZGÜRLÜK SAVAŞÇISI” KATİLLER, BİRACILAR VE
    BRUNEİ SULTANI BİR ARAYA GELİNCE / 381
67. KİMİN ELİ KİMİN CEBİNDE? / 388
68. AFGAN DAĞLARINDA BİR KASIRGA KOPUYOR / 395
69. BİZ BU ADAMLARI YENEBİLİRİZ! / 401
70. KUVEYT, SOMALİ, HİNDİSTAN…
    NEREDE BU CIA? / 410
71. ANKARA’DA BİR CIA AJANI / 416
72. O DEĞİLSE KİM? / 422
73. “ASKERLER YA DA SİVİLLER DİYE
    AYIRMAYACAĞIZ” / 427
74. KAFASI KARIŞIK BAŞI KALABALIK BİR SÜPER GÜÇ / 432
75. “NE YAPIP EDİN ÖLDÜRÜN!” / 438
76. DÜNYANIN DURDUĞU GÜN / 442
77. AFGAN DAĞLARINA DÖNÜŞ / 446
78. PANDORA’NIN KUTUSU AÇILIRSA NE OLUR? / 454
79. UÇAN SUİKASTÇILARIN ÇAĞI / 460
80. GERENİMO’NUN PEŞİNDE / 464
81. NEPTÜN’ÜN MIZRAĞI / 468
82. ADIM ADIM CEHENNEME / 475
    BİTERKEN… / 481
    FOTOĞRAFLARLA CIA / 483
    KİM KİMDİR? / 515
    KAYNAKÇA / 583

PASİFİK’TE ESEN İLAHÎ RÜZGÂR

Japon İmparatorluk Donanması’nın kıdemli pilotlarından Mitsuo Fuchida, 1941 yılının 7 Aralık sabahı fazlasıyla gergindi. Kamarasının lombozundan gördüğü uçsuz bucaksız Pasifik Okyanusu, çarşaf gibi ufka yayılıp insanın içinde tarifsiz bir huzur uyandırmasına rağmen, midesindeki kasılmayı yatıştıramıyordu. Haksız da sayılmazdı. Tarihin en önemli kırılma noktalarından birine neden olacak bir saldırıya liderlik etmeye hazırlanıyordu. Kendisi gibi yüzlerce pilotu taşıyan devasa gemi, okyanusu hızlı ve kararlı bir şekilde yarıp hedefine süzülürken, geçmişi zihnindeki sinema perdesine düşmüştü. 1921’de girdiği Hiroşima’daki Deniz Akademisi’nde uçaklara merak salarak donanma pilotu olmuştu. Tarihte uçak gemisi kullanan ilk güç olan ülkesi Japonya’yla gurur duyan bir pilot olarak ilk uçuş tecrübesini Kasumigaura’da yaşamış, 1931’den itibaren uçak gemisi Kaga’da bombardıman pilotu olarak görev yapmaya başlamıştı. İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle de soluğu Çin semalarında alacaktı. İmparatorluk ordusu Çin’i işgal ederken, kendisi de demode kalmış Çin uçaklarına karşı gökyüzünde savaş veriyordu. Her düşürdüğü uçak, aldığı madalyaların sayı‑ sını arttırıyor, onu her defasında biraz daha imparatorun şefaatine yaklaştırıyordu. 1939’dan itibaren yeni görev yeri, uçak gemisi Akagi olmuştu. İki yıl geçmeden de kendi‑ sini Donanma Uçak Gemisi Birinci Bölüğü’ndeki hava güç‑ lerinden sorumlu komutan olarak bulmuştu. Pasifik Sava‑ şı’nın başlamasına ramak kalan günlerde tam 3 bin saatlik uçuş tecrübesi olan bir pilot olmuştu ve şimdi bu tecrü‑ beyi kullanacağı en kritik an gelmişti. Brifing anonsunu duyar duymaz düşüncelerinden sıyrıldı ve adeta bir arı kovanını andıran uçak gemisinin dar koridorlarında kay‑ boldu. Komuta edeceği pilotlara son talimatları verecekti.

Fuchida çok geçmeden havadaydı. Nakajima B5N2 Type 97 Model 3 torpido uçağıyla saldırının ilk dalgasına liderlik edecekti. Oahu Adası’nın batı kıyılarını takiben bir süre uçtuktan sonra batıya, limana döndüler. Saat 07.40’ta Amerikalıların tepki vermediğini fark edince kokpitini açıp, yeşil renkte işaret fişeğini ateşledi. Bu, peşinden gelen 350 uçaklık filoya verdiği, “her şey planlandığı gibi, saldı‑ rın!” emriydi. Saat 07.53’te uçağın telsizinden saldırı filo‑ sunun amiral gemisi Akagi’ye “Tora! Tora! Tora!” sinyali yolladı. Japoncada “torpido saldırısı” anlamına gelen totsugeki raigeki’nin kısaltması olan bu sinyal, Hawaii yakınla‑ rındaki Japon saldırı filosuna yollanmıştı ve Amerikalıları gafil avladıkları anlamına geliyordu. İlerleyen saatlerde yüzlerce Japon avcı ve bombardıman uçağı Hawaii ada‑ larından Oahu’nun Pearl (İnci) limanında demirli Ameri‑ kan Pasifik donanmasına ölüm yağdırdı.

Bu arada, uçağı yara aldığı için hızla irtifa kaybeden Üsteğmen Fusata Lida, uçağını, Kaneohe donanma hava üssüne çakmayı deneyerek İkinci Dünya Savaşı’nın ilk gayrıresmî kamikaze’si olmuştu.1 Japonların “ilahî rüzgâr” anlamında kamikaze adını verdiği intihar pilotları, savaşın sonuna dek Ameri‑ kalılara kan kusturacaktı. Günün sonunda üç bine yakın Amerikan denizcisi ölmüş, onlarca gemi batmış, Ameri‑ kalılar neye uğradıklarını şaşırmışlardı. 11 Eylül saldırıla‑ rına kadar tarihlerinin en büyüğü olarak kalacak istihba‑ rat zaafı sonucu, burunlarının dibine kadar sızan düşmanı fark edememişlerdi. Ertesi gün ABD, Japonya’da savaş ilan ederek İkinci Dünya Savaşı’na girdi.

Amerikalılar bir yandan Pasifik’te Japonlarla, sonra‑ sında da Afrika ve Avrupa’da Almanlarla savaşadursun, diğer yandan da Hawaii’de nasıl gafil avlandıklarını tar‑ tışmaya başlamışlardı. Bu tartışmalar neredeyse beş yıl sürecek ve sonuçta istihbarat eksikliğinden, analiz eksik‑ liğine, askerî ataletten bürokratik ihmale varıncaya kadar birçok suçlu bulunacaktı. Ancak bu sonuçlara ulaşılma‑ sına henüz zaman vardı ve savaşın o hararetli günlerinde ortada net bir algı vardı: Ne olursa olsun bir şeyler ters gitmişti ve ortada istihbaratla ilgili bir sorun vardı. Aktif olarak savaşa girmişlerdi ve bu işe daha fazla göz yuma‑ mazlardı. Başkan Franklin D. Roosevelt, “Bana adam akıllı bir teşkilat kurun!” dedi…

Sanılanın aksine ABD, sivil istihbarat teşkilatının öne‑ mini fark etmekte bir hayli geç kalmıştı. Gerçekten de 1942’ye kadar ülkede bugünkü muadillerine benzer bir istihbarat teşkilatı yoktu.

İstihbarat, biraz da dağınık bir şekilde, 1882’de, düşman donanmaları hakkında bilgi toplaması için kurulan Deniz İstihbarat Teşkilatı (Office of Naval Intelligence, ONI), geçmişi 1885’e uzanan Ordu İstihbaratı (Military Intelligence) ve daha ziyade Amerika içindeki düşman faaliyetlerine yoğunlaşan ve kısaca FBI olarak bilinen Federal Soruşturma Bürosu (The Federal Bureau of Investigation) tarafından toplanıyordu ancak bunlar arasında pek eş güdüm olduğu söylenemezdi. Her kafadan bir ses çıkıyordu ve hatta aralarında örtülü bir rekabet bile vardı. Ya topladıkları bilgileri birbirleriyle paylaşmıyorlar ya da gerektiği ölçüde siyasi makamlara aktarmıyorlardı. Genel olarak bahanelerini, “ellerindeki istihbaratı tehlikeye atmamak” şeklinde özetliyorlardı ki, işte bu yaklaşım, Hawaii’deki faciaya yol açmış, Roose‑ velt’i, yaklaşan Japon saldırısı konusunda uyarmakta geç kalmışlardı.

Sonuç olarak Başkan Roosevelt, artık savaşta olan bir ülkenin başkanı olarak daha fazla felaketle karşılaşmak niyetinde değildi. 1942 yılı Haziran ayında Amerikan dış istihbarat faaliyetlerini bir çatı altında toplamayı hedef‑ leyen Stratejik Hizmetler Ofisi (Office of Strategic Services, OSS) bu anlayışın sonucunda doğdu. Roosevelt, OSS’nin başına, bürokraside “Vahşi Bill” ola‑ rak bilinen William J. Donovan’ı uygun görmüştü. Zaten teşkilatın kurulması için baskı yapanların başında Vahşi Bill geliyordu. Roosevelt’in “Günde sadece beş tanesi iyi olan yüz yeni fikirle ortaya çıkan bir adam” olarak tanımladığı Bill, yine başkana göre, birçok insanın ömrü boyunca toplamda beş tane iyi fikir üretemediği bir dünyada eşsiz bir hazineydi. Donovan, yarasaları kullanarak Japonya’ya yangın bombaları atılması gibi uçuk fikirlere sahip olsa da uzun vadede fark yaratan bir isim olacaktı.

…