Birazoku

“Felsefe (Marinoff için) aklın en derin kaynağı demek; günlük yaşamda en küçük detayına kadar kullanılması amaçlanıyor.”
-San Francisco Examiner

Bu kitap, ‘felsefi danışmanlık’ hareketinin kutsal kitabı olacak gibi görünüyor.”
-Philadelphia Inquirer Dergisi

“Antik düşünürler felsefeyi genellikle ‘ruhun ilacı’ şeklinde tanımlamıştır. Marinoff bu hareketli sayfalar aracılığıyla ilaçtan cömert bir doz sunuyor. Kesinlikle tavsiye ediyorum!”
-Dr. Tom Morris, Aristo General Motors’u Yönetseydi ve Yeni Başlayanlar için Felsefe eserlerinin yazarı

Bir ikilemle karşı karşıya kaldığınızda – bu ister ilişki yürütmek, etik bir yaşam sürmek, kariyer değişikliği ile mücadele etmek veya hayatınızın anlamını bulmak olsun – yüzyıllar önce yaşamış olan dünyanın en önemli düşünürleri, kişisel inançlarınıza uygun bir çözüm bulmanız için size kılavuzluk edecektir. Kierkegaard’ın ölümle başa çıkma hakkındaki düşüncelerinden, Yi Çing’in değişime uyum sağlama hakkındaki ilkelerine dek, bu eser felsefeyi erişilebilir hale getirmekte ve gündelik sorunlarınızı çözmek için felsefeden faydalanma yollarını göstermektedir.

Artık pahalı terapistlere, ilaç tedavisine ve uzun vadeli analize ihtiyacınız kalmayacak. Dr. Lou Marinoff’un tavsiyelerini kendi ihtiyaçlarınıza uyarlamanıza yardımcı olmak üzere ortak sorunlarla açık bir şekilde düzenlenen bu kitap, psikoterapi ile dişe diş bir mücadele veren kendi kendine iyileşme terapisi için akıllı, etkili ve ikna edici bir reçete sunmaktadır.

***

Teşekkür

Felsefe alanındaki atalarıma ve çağdaşlarıma, bana daima ilham kaynağı oldukları için teşekkür ederim. Felsefe, bir an olsun kurumadan kıvrılarak akıp giden bir nehirdir.

Amerika ve yurtdışındaki pek çok akademik ve profesyonel meslektaşıma yapıcı paylaşımlarından ötürü teşekkür ederim. Zihin aydınlatıcı teorileri ve etkileyici uygulamaları ile felsefi sorgulamanın ateşini canlı tuttukları için minnettarım.

Vaka çalışmalarına katkıda bulunan tüm uygulayıcılara teşekkürlerimi sunarım. Genel sınırlamalar nedeniyle, sunulan tüm bilgileri bir araya getiremedik. Keith Burkum, Harriet Chamberlain, Richard Dance, Vaughana Feary, Stephen Hare, Alicia Juarrero, Chris McCullough, Ben Mijuskovic, Simon du Plock ve Peter Raabe’nin vakalarını kullandık. Ayrıca, çalışmalarından ve kavrayışlarından faydalandığım şu hekimlere de teşekkür ederim: Geıd Achenbach, Stanley Chan, Pierre Grimes, Kenneth Kipnis, Ran Lahav, Peter March ve Bernard Roy.

Hollandalı meslektaşlarımıza, özellikle de Dries Boele ve Ida Jongsma’ya Sokratesçi Diyalogun Nelson yönteminde yetiştirilen ilk Amerikalı yardımcılara eğitim verdikleri için teşekkürlerimi sunarım.

Açık görüşlülükleri ve cömert destekleri sayesinde Amerika’da felsefi uygulamanın ortaya çıkışını hızlandıran Charles deCicco, Joelle Delbourgo, Ruben Diaz Jr., Paul del Duca, Ron Goldfarb,
John Greenwood, Robbie Hare, Mahin Hassibi, Meri Hoffman, Ann Lippel, Thomas Magnell, Robyn Leary Mancini, Jean Mechanic, Thomas Morales, Yolanda Moses, Gerard O’Sullivan, Mehul Shah, Paul Sharkey, Wayne Shelton, Jennifer Stark, Martin Tamny ve Emmanuel Tchividjian gibi değerli isimlere de teşekkür ederim.

Uzmanlığı ve keyifli editörlüğünden ötürü Tim Duggan’a teşekkürlerimi sunarım.

Son olarak, eliptik karalamalarımı büyük bir beceriyle tercüme ederek okunabilir bir yazı haline getiren Colleen Kapklein’a teşekkür ederim. Bugüne kadar öğrendiğim tüm filozoflar, hiçbir yardımı dokunmayan, popülerlikten uzak kitaplar yazabilir. Netice itibariyle, basit konuları ele alarak bunları şaşırtıcı derecede karmaşık bir hale getirmek bizim işimiz. Ancak popüler yazında karmaşık konuların şaşırtıcı derecede basitleştirildiği, sanatsal olmanın yanı sıra fikre de sadık kalan bir üslup belirlemek gerekiyor. Uzman yardımı olmadan, bu görevi yerine getirmeyi bırakın, tasarlamam bile imkânsızdı.

LOU MARINOFF
New York, 1999

***

Buradaki vaka çalışmaları, danışmanlık hizmetim süresince karşılaştığım vakaların yanı sıra, meslektaşlarım tarafından gönüllü olarak bana sunulan uygulamalardan oluşmaktadır. Müşterilerimizin adları, yaşadıkları yerler, meslekleri, ayrıntıları ve diğer mahrem bilgileri değiştirilmek suretiyle kimlikleri korunmuştur.

1

Felsefede Karşılaşılan Sorunlar Neydi ve Son Zamanlarda Nasıl Düzelme Sağlandı?

“Akıl hastalıklarına çare olarak felsefeden faydalanılır; öyleyse felsefe, aklın ilacıdır.”
—EPİKÜR

“Filozof olmak yalnızca incelikli düşüncelere sahip olmak ve hatta bir ekol kurmak değildir… Hayatın birtakım problemlerini sadece teorik olarak değil, pratik olarak da çözmektir.”
—HENRY DAVID THOREAU

Genç bir kadın, annesinin kötü huylu göğüs kanseri ile karşı karşıya kalıyor. Orta yaşlı bir adam, kariyerini değiştirmeyi düşünüyor. Kızı Musevi bir adamla nişanlanan ve oğlu Müslüman bir kadınla evlenen Protestan kadın, ortaya çıkabilecek dinî uzlaşmazlıklardan korkuyor. Başarılı bir yönetici, yirmi yıllık karısından ayrılıp ayrılmayacağına karar vermeye çalışıyor. Bir kadın, partneriyle mutlu bir yaşam sürmesine rağmen taraflardan yalnızca biri çocuk istiyor. Dört çocuğa bakan dul mühendis baba, yüksek öneme sahip bir projedeki tasarım hatasına itiraz ettiği takdirde işini kaybetme riskinden korkuyor. İstediğini düşündüğü her şeye sahip olan bir kadın, sevgi dolu kocasına ve çocuklarına, güzel evine, yüksek maaşlı kariyerine rağmen anlamsızlıkla boğuşuyor, hayatına dönüp baktığında “Hepsi bu kadar mı?” diye düşünüyor.

Bu insanların tamamı, kendilerini rahatsız ettiğini hissettikleri sorunlarla başa çıkmak için profesyonel yardım almış. Daha önce, “akli dengesizlik” nedeniyle yardım almak için bir psikologu, psikiyatrı, sosyal hizmet görevlisini, evlilik danışmanını ve hatta aile hekimlerini ziyaret etmiş olabilirler. Ruhani işlerle ilgilenen birine danışmış veya ahlaki tavsiye vermesi ve yol göstermesi için dine dönmüş bile olabilirler. Çocuklukları hakkında tartışmalara, davranış kalıplarının analizine, antidepresan reçetelerine veya günahkâr doğaları ve Tanrı’nın affediciliği hakkında argümanlara da katlanmış, ancak hiçbiri mücadele ettikleri sorunun kalbine inememiş olabilir. Hastalığa, alınması gereken bir tümör veya ilaçlarla kontrol edilmesi gereken bir belirti gibi yaklaşarak teşhis koymaya odaklanan, uzun vadeli ve ucu açık bir tedavi seansına başlamış olmaları da mümkün.

Ancak artık psikolojik veya psikiyatrik tedaviden memnun kalmayan veya bu tür tedavilere karşı olanlar için yeni bir seçenek mevcut: felsefi danışmanlık. Yukarıda tarif edilen kişiler farklı türde bir yardım arıyordu. Dünyanın muhteşem bilgelik geleneklerinin içyüzünü kavramak amacıyla felsefi danışmanlık uygulayıcısına danıştılar. Yerleşik dinî kurumlar gün geçtikçe daha fazla insan üzerinde yetkisini kaybettiğinden ve psikoloji ile psikiyatri insan hayatları üzerinde fayda sağlama sınırlarını aştığından (ve yarardan çok zarar vermeye başladığından), pek çok insan felsefi uzmanlığın mantık, ahlak, değerler, anlam, rasyonalite, uzlaşmazlık ya da risk durumunda karar verme ve insan hayatını karakterize eden tüm zorlukları kapsadığını anlamaya başlıyor.

Bu durumlarla karşı karşıya kalan insanlar, endişelerini dile getirmeye yetecek kadar derin ve geniş ifadeler kullanma ihtiyacı duyuyor. Bu insanlar şahsi hayat felsefelerinden yola çıkarak çözüm üretme yoluyla, bazen geçmişteki büyük düşünürlerin de yardımıyla, yüzleşmekte oldukları durumu yönetmek için plan oluşturabilir ve bir sonraki duruma daha sağlam adımlarla, ruhani ve felsefi açıdan bütünlük sağlayarak geçebilir. Teşhise değil, diyaloga ihtiyaçları vardır.

Bu süreci kendi hayatınızda da uygulayabilirsiniz. Kendi başınıza çalışabilirsiniz, ancak bazen sohbet edebileceğiniz, herhangi bir ayrıntının gözünüzden kaçmadığından ve makul kılma çabasının gerçekten makul olanı aşmadığından emin olabilecek bir partnerinizin olması işinize yarar. Bu kitapta geçen yol gösterici öğütler ve örneklerle, sorgulanmış bir hayatın huzur, denge ve bütünlük gibi avantajlarını keşfetmeye hazır olacaksınız. Felsefe konusunda deneyimli olmanıza gerek yok, Platon’un Cumhuriyet adlı eserini veya herhangi bir felsefe metnini okumak zorunda da değilsiniz (elbette istemiyorsanız.) Tek ihtiyacınız olan, felsefi düşünce tarzını edinmek; ki bu kitabı seçtiğiniz ve buraya kadar okuduğunuza göre bu düşünce tarzını benimseyeceğinizi söyleyebilirim.

KENDİ FELSEFENİZ

Hayatta herkesin bir felsefesi vardır, ancak aramızdan çok az kişi oturup hassas noktalan çözme ayrıcalığına veya rahatlığına sahiptir. Biz, bu yolculuk sırasında bu ayrıcalığı kazandırma amacındayız. Deneyim iyi bir öğretmendir, ancak deneyimlerimizi bir nedene bağlamaya da ihtiyacımız var. Hayatımızın kalan kısmında yola devam etmek için eleştirel düşünmemiz, kalıpları inceleyerek her şeyi bir araya getirip büyük resmi oluşturmamız gerekiyor. Kendi felsefemizi anlamamız, pek çok sorunu önlememize, çözmemize ya da idare etmemize yardımcı olabilir. Felsefelerimiz ayrıca deneyimlediğimiz sorunların temeline inebilir, dolayısıyla aleyhimize değil lehimize işleyen bir bakış açısı benimsemek için sahip olduğumuz fikirleri değerlendirmeliyiz. Bir sorunu çözmek için inandığınız değerleri değiştirebilirsiniz; bu kitap size nasıl değiştireceğinizi gösterecek.

Yaygın olarak düşünülenin aksine, felsefe illa ki göz korkutucu, sıkıcı veya anlaşılamaz değildir. Yıllar boyunca bu konu hakkında yazılanların çoğu mutlaka bu kategorilerden birine dâhil edilse dc, işin özünde felsefe hepimizin sorduğu soruları incelemektedir: İyi bir yaşam nedir? İyi nedir? Yaşamın anlamı nedir? Neden buradayım? Neden doğru olanı yapmalıyım? Doğru olan nedir? Bunlar kolay sorular değildir ve kolay cevapları da yoktur; zaten cevapları kolayca bulabilseydik hâlâ üzerlerinde düşünüp taşınıyor olmazdık. İki insanın kendiliğinden aynı cevabı bulması mümkün değildir. Ancak farkında olup olmamamız ya da sayısını bilip bilmememiz fark etmeksizin, hepimizin işe yarayan, faydasını gördüğümüz prensipler vardır.

Bir yol çizmek için binlerce yıldır uğraşıyor olmanın en güzel yanı, tarihteki en bilge insanların bu konular üzerine kafa yormuş ve bize faydalanabileceğimiz kavrayışlar ve kılavuz ilkeler bırakmış olmalarıdır. Ancak felsefe de kişiseldir, siz kendinizin filozofu da sayılırsınız. Diğer kaynaklardan öğrenebildiğiniz kadarını öğrenseniz de, hayatınızı yola koymak için kendiniz düşünüp taşınmalısınız. İyi haber şu ki, yeterince teşvik gördüğünüzde kendi başınıza verimli bir şekilde düşünebilirsiniz.

Peki, bu teşviki nereden bulacaksınız? Başlangıç için bu kitapta. Bu kitap, size felsefî uygulamanın meyvelerini sunuyor. Aynı mesleği paylaştığım uygulayıcılar ve ben, yalnızca akademik anlamda filozof değiliz. Çoğumuz doktora unvanına sahip olmamıza, üniversitelerde eğitmenlik yapmamıza ve uzmanlık makaleleri yayınlamamıza rağmen, bundan fazlasını yapıyoruz: ayrıca müşteri danışmanlığı, grup fasilitasyonu ve kurumsal danışmanlık hizmeti de sağlıyoruz. Felsefeyi yalnızca teorik ya da hipotetik bağlamdan çıkarıp, günlük kişisel, sosyal ve mesleki sorunlar üzerinde uyguluyoruz.

Beni ziyaret ettiyseniz, sizlere Kierkegaard’ın ölümle başa çıkma hakkındaki düşüncelerinden, Ayn Rand’ın bencilliğin erdemi üzerine fikirlerinden, Aristo’nun her şeyde neden ve itidal gözetme öğüdünden bahsetmiş olabilirim. Karar teorisini, Yi Çing’i (Değişimler Kitabı), Kant’ın yükümlülük teorisini incelemiş olabiliriz. Sorununuza bağlı olarak, filozofların durumunuza en uygun düşen, size en çok fayda sağlayacak fikirlerini gözden geçirmiş olabiliriz. Bazıları Hobbes’un otoriter yaklaşımını severken, örneğin başkaları Lao Tzu’nunki gibi daha sezgisel bir yaklaşıma yanıt verir. Bu filozofların felsefelerini derinlemesine keşfedebiliriz. Ancak kendi felsefi bakış açınıza sahip olma ve bu bakış açısını daha açık bir şekilde ifade etmeye çalışma ihtimaliniz daha yüksektir. Size kendi fikirlerinizi ortaya çıkarma ve onlara ışık tutma yolunda kılavuzluk edeceğim ve büyük ihtimalle yeni fikirler de önereceğim.

Sorununuza felsefi açıdan baktığınızda, şimdi ve gelecekte karşınıza çıkan her türlü zorlukla net bir şekilde, derin temelli ve uzun vadeli yüzleşme yolunu bulacaksınız. Bu gerçek huzura ilaçlarla değil akıl yürüterek kavuşacaksınız. Prozac’tan değil Platon’dan yardım alacaksınız. Net ve açık bir şekilde düşünmeniz gerekli, ancak üstesinden gelemeyecek değilsiniz.

Hayat stresli ve karmaşık, ancak streslenmeniz veya karmaşaya düşmeniz gerekmiyor. Bu kitap günlük yaşamdaki insani sorunları ele alıyor. Özellikle inancımız veya güvenimiz eksildiğinde