Birazoku

Türk Şamanizmi, Türk kültürünün neredeyse bütün unsurlarını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bir fenomendir. Türklerin en eski zamanlardan günümüze kadar taşıdıkları pek çok inanç ve uygulamanın kökleri incelendiğinde, Türk Şamanizminin etkisi daha iyi anlaşılabilmektedir.

Bu bakımdan Türk Şamanizmi, zamanı ve mekânı aşan yönleriyle bütün din ve coğrafya değişikliklerine rağmen etkisi silinmeyen anlayış biçimidir. Türk Şamanizmi, Sibirya’da ortaya çıktığı binlerce yıl öncesinden günümüze, hangi dine mensup olursa olsun, hangi coğrafyada olursa olsun bütün Türklerin özgün sistemi olmuş ve sonraki dönemlerde Türklerin inançlarını, ritüellerini, hayatı algılayış biçimlerini, evrene dair tasavvurlarını, hareket tarzlarını, âdet ve geleneklerini, velhasıl, her türlü kültürel ve dinî yaklaşımlarını etkilemiştir. Bu bakımdan, Türk Şamanizminin anlaşılması, Türk kültür kodlarının anlaşılması anlamına gelmektedir.

Elinizdeki bu kitapta yirmi iki bölüm ile Türk Şamanizminin evren tasavvurundan ruhlar ve tanrılar dünyasına, kült ve iye anlayışlarından mevsimlik ritüellerine, tapınak sorunundan bir din olup olmadığı sorunsalına, şamanların bu sistemdeki yerinden Türk Şamanizminin özgünlüğü ve dünyadaki benzer sistemlerden farklılığına kadar pek çok konu ele alınmıştır.

İÇİNDEKİLER
KATKIDA BULUNANLAR ………………………………………………………………………………………………………….. 9
SUNUŞ
SİBİRYA’DAN KITALAR ÖTESİNE TÜRK ŞAMANİZMİ……………………………………………………………….21
ŞAMANİZM BİR DİN MİDİR? ESKİ TÜRK İNANCININ DİNSEL NİTELİĞİ ÜZERİNE
BİR DEĞERLENDİRME
Doç. Dr. Adil ÇELİK………………………………………………………………………………………………………………….23
SİBİRYA ŞAMANİZMİNDE EVREN TASAVVURU
Prof. Dr. Mehmet AÇA……………………………………………………………………………………………………………….37
TÜRK ŞAMANİZMİNDE KORUYUCU VE YARDIMCI RUHLAR
Prof. Dr. Adem ÖGER………………………………………………………………………………………………………………..59
SİBİRYA ŞAMANİZMİNDE TAPINAK SORUNU
Uzm. Ark. Sergen ÇİRKİN………………………………………………………………………………………………………….91
TÜRK ŞAMANİZMİNDE SAĞALTMA RİTÜELLERİ
Prof. Dr. Mustafa SEVER………………………………………………………………………………………………………….113
TÜRK ŞAMANİZMİNDE MEVSİMLİK RİTÜELLER VE ŞÖLENLER
Doç. Dr. Nursel UYANIKER …………………………………………………………………………………………………….125
TÜRK ŞAMANİZMİNDE KÜLTLER
Doç. Dr. Kübra YILDIZ ALTIN ………………………………………………………………………………………………..139
KAHRAMAN VE ŞAMAN: TÜRK DESTANININ ARKAİK KATMANLARI
Prof. Dr. Karl REICHL
Fransızcadan Aktaran: Prof. Dr. Hanife Nalan GENÇ……………………………………………………………….157
TÜRK ŞAMANİZMİNİN ANAERKİL DÖNEMLERİ
Doç. Dr. Berna AYAZ……………………………………………………………………………………………………………….181
ŞAMANİZMİN TÜRK SANATINA YANSIMALARI VE TANRIÇA UMAY
Prof. Dr. Yaşar ÇORUHLU ………………………………………………………………………………………………………189
TÜRK ŞAMAN GİYSİLERİNDE SEMBOLİZM
Doç. Dr. Kevser GÜRCAN……………………………………………………………………………………………………….. 215
TÜRK ŞAMANİZM İNANCINDA AK ŞAMAN VE KARA ŞAMAN AYRIMI
Dr. Atilla BAĞCI……………………………………………………………………………………………………………………..227
TÜRK ŞAMANİZMİNİN ÖZGÜNLÜĞÜ VE DÜNYADAKİ BENZER SİSTEMLERDEN FARKLILIĞI
Dr. Öğr. Üyesi Hasan KIZILDAĞ………………………………………………………………………………………………247
ŞAMANİST TÜRKLERİN TÜRK DÜNYASINDAKİ DEZAVANTAJLI KONUMU
Prof. Dr. Bülent BAYRAM……………………………………………………………………………………………………….. 271
ALTAY ŞAMANLIĞI
Dr. Atilla BAĞCI……………………………………………………………………………………………………………………..285
UYGUR TÜRKLERİNDE ŞAMANLIK VE ŞAMAN DUASI
Prof. Dr. Alimcan İNAYET………………………………………………………………………………………………………. 317
TÜRK ŞAMANLIĞININ SÜREKLİLİĞİ
Prof. Dr. Durmuş ARIK………………………………………………………………………………………………………….. 329
İSLAMİ VE/VEYA İSLAMLAŞAN ŞAMANLIK KURUMU
Prof. Dr. Fuzuli BAYAT ……………………………………………………………………………………………………………353
ANADOLU’DA ŞAMANİZM KÖKENLİ RİTÜELLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Prof. Dr. Mehmet Ali YOLCU ………………………………………………………………………………………………….. 377
TÜRK MİTOLOJİSİNDE SU METAVERSE’Ü VE METAETİKVERSE
Dr. Sacide Fikret ÇOBANOĞLU ………………………………………………………………………………………………385
MASALLARA YANSIYAN TÜRK ŞAMANLIĞI
Prof. Dr. Kadriye TÜRKAN …………………………………………………………………………………………………….. 417
BATI TÜRKLÜĞÜNÜN STRATEJİK KONUMU İTİBARIYLA ŞAMANİZM VE YİN-YANG İNANCI
Dr. Yaşar KALAFAT…………………………………………………………………………………………………………………441

SUNUŞ
SİBİRYA’DAN KITALAR ÖTESİNE TÜRK ŞAMANİZMİ

Tarihin en arkaik dönemlerinde Sibirya’nın taygalarında proto-Türklerin inanç sistemi olarak ortaya çıkan eski Türk dini, araştırmacılar tarafından “Kamlık İnancı, Kamlık Dini, Gök Tanrı İnancı, Türk Şamanlığı, Türk Şamanizmi, Eski Türk Dini” gibi muhtelif şekillerde ifade edilse de inanç sistemi ortaktır. Tarihin en eski dönemlerinde ortaya çıkarak zamanla beraber değişen, dönüşen, yayılan ve sistematikleşen Türk Şamanizmi, Türklerin kabul ettiği yeni dinlerde de etkisini her zaman hissettirmiş ve araştırmacılar tarafından sürekli incelenen bir fenomen olmuştur. Türk Şamanizmi, Sibirya’da ortaya çıktığı binlerce yıl öncesinden günümüze, hangi dine mensup olursa olsun, hangi coğrafyada olursa olsun bütün Türklerin özgün sistemi olmuş ve daha sonraki dönemlerde Türklerin inançlarını, ritüellerini, hayatı algılayış biçimlerini, evrene dair tasavvurlarını, hareket tarzlarını, âdet ve geleneklerini, velhasıl, her türlü kültürel ve dinî yaklaşımlarını etkilemiştir. Bu sebeple Şamanizm, Türklerin hayatında, ortaya çıktığı andan binlerce yıl sonra dahi hâlâ önemini koruyan bir sistemdir. Bugün dahi yapılış sebebi bilinmeyen pek çok âdet ve geleneğin, davranış kalıbının sebebi Şamanizmde kök bulmaktadır. Bu sebeple Türk Şamanizmi, Türklerin kültürel unsurlarıyla yoğrulmuş bir sistem olarak her zaman incelenecek bir alan hüviyeti taşımaktadır.

Bu kitapta muhtelif bölümlerde Türk Şamanizminin kendine has hususiyetleri ve toplumsal hayata tesirleri detaylıca incelenmektedir. Prof. Dr. Reichl, kahramanın şamanlarla olan ilişkisi ve şaman özellikleri göstermeleri bağlamında Türk destanlarının arkaik katmanlarını ele aldı. Prof. Dr. Aça, Sibirya Türk Şamanizminin evren tasavvurunu detaylı bir şekilde inceledi. Prof. Dr. Çoruhlu, Şamanizmin Türk sanatındaki yansımalarını ve tanrıça Umay meselesini ele aldı. Prof. Dr. Bayat, İslamlaşan Türk Şamanizmi ve Türk şamanlarını değerlendirdi. Prof. Dr. Arık, Türk Şamanizminin sürekliliğini farklı yönlerden irdeledi. Prof. Dr. İnayet,

….